İktisat ve Rasyonalite

Beşeri ilişkilere dair izahatta bulunan ve insanın karar alma ve seçim süreçleriyle
ilgilenen iktisat, sosyoloji, psikoloji gibi disiplinlerde rasyonalite üzerine bir tartışma söz konusudur. Bu tartışmanın
sebebi ise disiplinler arasında ve hatta aynı disiplin içerisinde dahi rasyonalite anlayışının tekleştirilememesi,
ortak bir rasyonalite anlayışında mutabık kalınamamasıdır. Farklı rasyonalite anlayışlarının var olmasının sonucunda,
disiplinler arasında ve hatta aynı disiplin içerisinde, beşeri ilişkileri değerlendirme yöntem ve süreçleri farklılık
gösterir. İktisat özelinde konuşursak, farklı rasyonalite anlayışlarının var olması, eyleyenin eylemde bulunurken
etkilendiği faktörlerin -güdü, zamana ve mekâna bağlı hususiyetler, bireysel ve toplumsal etkileşimler- farklı şekillerde
değerlendirildiği iktisat okullarının ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu okullar, karar vericinin eylemlerini
kendi kabul ettikleri rasyonalite tanımına bağlı olarak yorumlarlar ve iktisadi ilişki ve süreçleri bu yorumlama bağ-
lamında değerlendiriyor, şimdiye ya da geleceğe dair öngörülerde bulunurlar. Nihayetinde rasyonalite anlayışının
değişmesi teorik izahın değişmesinde oldukça önemli bir role sahiptir.
Bu çalışma, iktisatta kullanılan farklı rasyonalite tanımlarını ve bu tanımlamaların teorik izaha nasıl bir etkide
bulunduğunu, K. Marx, W. S. Jevons ve T. B. Veblen'in insan ve rasyonalite anlayışlarının karşılaştırmalı incelemesiyle
ortaya koymaya çalışmaktadır