Tarih - i Yeni Dünya Hadis - i Nev

Târîh-i Yeñi Dünyâ Bâb-ı Evvel, Bâb-ı Sânî ve Bâb-ı Sâlis olarak üç ana bölümden oluşmaktadır.
Bâb-ı Evvel bölümünde Dünya, Güneş, Ay ve gezegenlerin hareketleri, devir ölçümleri ile beş gezegenin
mesafe ölçümleri ve bu gezegenlerin gözlemleri ve dünyaya göre konumları verilmiştir. Ayrıca dünya
üzerindeki ekvator, kutup dereceleri, enlem ve boylam dereceleri, yedi iklim bölgesi, yeryüzündeki
denizler, nehirler ile dağlara ait içerik bilgisi ve devamındaki dünya haritası ile anlatılan bilgiler
görselleştirilmiştir. Bununla birlikte genel tanımlamalar şeklinde yeryüzündeki ateş ve su kaynakları
incelemeye alınarak günümüzdeki ölçümlere oldukça yakın çok değerli kozmoğrafik ve coğrafik bilgiler
aktarılmıştır.
Bâb-ı Sânî bölümünde Bâb-ı Evvel bölümündeki muhtevaya ek olarak kozmoğrafik ve coğrafik
bilgilere devam edilmiştir. Nitekim bu kısım daha çok Bâb-ı Evvel bölümünün devamı niteliğindedir.
Bâb-ı Sâlis bölümü ise eserin en hacimli alanını oluşturmakta olup Kolon (Kristof Kolomb) Magelyan (Macellan) , Fransisko , Fransisko (Pizarro) , Balbova (Vasco Nunes de Balboa) , Pastiyan
(Bask Juan Sebastian el Cono) , Kortoz (Cortes Hernan) , Dondiyu Almagro (Diego de Almagro) gibi
denizcilerin Amerika kıtasını keşiflerinden ayrıntılı şekilde bahsedilmektedir. Bu bağlamda içerikte
sunulan keşif tarihlerinin oldukça doğru olduğu görülmektedir. Ve nihayetinde bölüm müellif tarafından
isminin verilmediği ayrı bir kitaptan muhtasar olarak derlenen Hayvanlar, Kuşlar, Ağaçlar, Denizlerdeki
Canlılar ve Madenler hakkındaki genel bilgilerle bitirilmiştir.
Hadîs-i Nevde yeni feth edilen kavimlere ait sosyal ve ekonomik hayata dair bilgiler de
bulunmaktadır. Özellikle yerli toplumların savaş alet-tertib ve yaşayış düzenlerinden, kadın ve erkeklerin
fiziki özellikleri, giyim kuşam tarzları, temel geçim kaynakları, aile içi evlilik ve eş durumları, toplumdaki
genel cinsiyet rolleri, aile bireylerinin mirastan pay alma durumları, adet ve gelenekleri, ölülerini
defnetme şekilleri, öldükten sonraki yaşama inanca dair bilgiler, yerleşim yerlerinin iskan ve mimari
özellikleri, kabile ricallerinin bir başka kavmin ricalini karşılama töreni gibi protokola ait karşılama
törenleri, kabile reislerinin genel özellikleri, toplumdaki cinsel tercihlere varıncaya kadar her bölgeye ait
sosyal yaşam, iklim, bitki örtüsü, yeraltı kaynakları ve bunların kullanma ve işlenme şekillerine dair bir
çok alanda çarpıcı bilgiler sunulmuştur.
Târîh-i Yeñi Dünyâ, geçmişe baktığımızda bir güneş gibi parıldayan İslâm Medeniyetinin
yansımalarını taşımakla birlikte, Müslüman bilginlerin günümüzde ulaşılan bilgi seviyesine katkılarını
gösteren değerli bir kanıt olarak karşımızda durmaktadır.